ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 10، دی 1401 ، شماره پی در پی 80

بررسی و مقایسۀ بازتاب موسیقی در شعر شهریار و ابتهاج

صفحه (41 - 60)
بهروز ندیمی ، رضا اشرف زاده (نویسنده مسئول)، سید مجید تقوی بهبهانی
تاریخ دریافت مقاله : آبان 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1400

چکیده

هدف و زمینه: این پژوهش با هدف بررسی و مقایسۀ بازتاب موسیقی در شعر شهریار و ابتهاج نوشته شده است. نگارندگان با هدف دستیابی به این مهم به بررسی واژگان و اصطلاحات مرتبط با موسیقی (سازها، موسیقیدانان، موسیقی اصیل ایرانی، اصطلاحات عام موسیقی، مشاغل موسیقایی، فعلهای موسیقایی) پرداخته اند. علاوه بر این صور خیال و کارکرد ادبی واژگان موسیقی در شعر شهریار و ابتهاج را نیز بررسی کردیم. پس از بررسی نمونه های موسیقایی شعر شهریار و ابتهاج، به بیان وجوه شباهت و تفاوتهای بازتاب موسیقی در شعر این دو شاعر پرداختیم.

روش مطالعه: این پژوهش از نوع کتابخانه ای بوده و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: این بررسی نشان میدهد موسیقی برای این دو شاعر ابزار بوده است؛ ابزاری برای انتقال مفاهیم و مضامین مورد نظرشان.

نتیجه گیری: از مهمترین وجوه شباهت ابیات موسیقایی شهریار و ابتهاج، زیست موسیقایی، پرداختن به منِ شاعر و بسامد بالای همراهی موسیقی با غم است. مهمترین وجوه تفاوت در بازتاب موسیقایی شعر شهریار و ابتهاج را میتوان در نگاه موسیقایی و توجه و پرداختن به موسیقیدانان جُست.

کلمات کلیدی
شهریار , ابتهاج , شعر , موسیقی , بازتاب موسیقی در شعر

• ابتهاج، هوشنگ (1385). تاسیان، چاپ دوم، تهران: کارنامه.
• ابتهاج، هوشنگ (1385). سیاه مشق، چاپ سیزدهم، تهران: کارنامه.
• ابتهاج، هوشنگ (1395). بانگ نی، تهران: کارنامه.
• آملی، شمس‌الدین (1337). نفایس‌الفنون، تهران: اسلامیه.
• بوستان، بهمن (1375). ساز و سازسازان، نشریۀ کلک بوستان، شمارۀ 80-83، صص 367-379.
• بیگدلی، غلامحسین (1345). ویژگیهای هنری شهریار، مجلۀ زبان و ادب فارسی، شمارۀ 79، صص 319-334.
• پورنامداریان، تقی (1380). در سایۀ آفتاب، تهران: نگاه.
• توحیدی، فیض الله (1391). بهار بی خزان، تهران: اطلاعات.
• حنانه، مرتضی (1390). گامهای گمشده، چاپ چهارم، تهران: سروش.
• روزبه، محمدرضا (1389). ادبیات معاصر ایران (شعر)، چاپ پنجم، تهران: روزگار.
• سپنتا، ساسان (1371). سوزی نداشت شعر دل‌انگیز شهریار اگر، مجلۀ ادبستان فرهنگ هنر، شمارۀ 38، صص 27-32.
• ستایشگر، مهدی (1390). رباب رومی، تهران: فرهنگ موسیقی.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1375). صور خیال در شعر فارسی، چاپ ششم، تهران: آگاه.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391). موسیقی شعر، چاپ سیزدهم، تهران: آگاه.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392). با چراغ و آینه در جستجوی ریشه های تحول شعر معاصر ایران، چاپ چهارم، تهران: سخن.
• شهریار، محمدحسین (1381). دیوان شهریار، دورۀ سه جلدی، چاپ بیست وسوم، تهران: زرین.
• عظیمی، میلاد و طیه، عاطفه (1391). پیر پرنیان‌اندیش، تهران: سخن.
• فارابی، ابونصر (1375). موسیقی الکبیر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• فیروزیان، مهدی (1394). سایه و موسیقی، مجلۀ هنر موسیقی، (155) 18، صص 6-15.
• فیروزیان، مهدی (1397). موسیقی ایرانی در شعر سایه، چاپ دوم، تهران: هنر موسیقی.
• مسعودیه، محمدتقی (1365). مبانی انتوموزیکولوژی، تهران: سروش.
• وجدانی، بهروز (1386). فرهنگ جامع موسیقی، تهران: گندمان.
• همایی، جلال‌الدین (بی‌تا). تاریخ ادبیات ایران، تهران: فروغی.